Vogeltrek en wintergasten langs de kust

Het voorjaar is weer begonnen. Tjiftjaffen zingen volop, de Blauwborsten en de eerste zwaluwen zijn weer terug in Nederland. Straks is het topdrukte bij het volgen van het broedseizoen, en daarom wilde ik nog wel even terugkijken op een druk maar mooi najaar en winterseizoen langs de kust. Een “najaar” dat al begint midden in de zomer.

Want toen de meeste mensen in mijn omgeving en de rest van Nederland de laatste weken van de zomervakantie aan het vieren waren, stond ik weer klaar op de dijk in de Prunjepolder bij Zierikzee. Één van mijn favoriete plekken om te genieten van de najaarstrek van vogels. Vanaf augustus tot in november vertrekken de vogels die klaar zijn met broeden naar hun zuidelijke overwinteringsgebieden. Wulpen, Kanoeten, Bonte Strandlopers en vele andere steltlopers gaven het startsein voor de najaarstrek. Met daarna nog een late en lange golf aan zangvogeltrek tot in december was het een bijzonder najaar. Ook een relatief korte en wispelturige winterperiode leverde mooie waarnemingen op.

Augustus – begin van de steltlopertrek

Rust in de Kwade Hoek

Begin augustus, het is nog volop zomer, en ik vertrek extra vroeg om voor zonsopkomst (en de ergste warmte) te wandelen in de Kwade Hoek. Een gebied waar ik ieder seizoen wel minstens een keer moet zijn geweest. En deze ochtend werd ik op een prachtige zonsopgang getrakteerd. Ondertussen vlogen wat Grote sterns, eenden, Aalscholvers, Lepelaars, een Bruine Kiekendief en een Slechtvalk over terwijl ik richting het strand liep. Ik ben helemaal alleen op het strand. En terwijl ik geniet van de rust fotografeer ik wat landschappen op het strand.

Via de Brouwersdam naar spitsuur in de Prunjepolder

Vaak combineer ik de Kwade Hoek met de Brouwersdam en de Prunjepolder. Het ligt allemaal vrij dicht bij elkaar, en gegarandeerd dat je veel soorten vogels te zien krijgt. Langs de Brouwersdam zag ik een onder andere een Wulp en wat Steenlopers nog in hun prachtige zomerkleed. Broeden doen Steenlopers niet in Nederland, maar ze zijn jaarrond langs de kust te zien. De aantallen zijn hoger in de winter met in de trektijd (mei en augustus/september) een piek.

Met nog wat foto’s van zeehondjes en een Zeekoet op zak reed ik snel door naar de Prunjepolder. En dat was geen slechte keuze. Waar ik op hoopte was gelukkig ook werkelijkheid; grote groepen steltlopers vlogen bijna constant over. Je wist haast niet waar je moest kijken. Heel veel Wulpen en Scholeksters, maar ook Zilverplevieren, Kanoeten, Rosse Grutto’s, Bonte Strandlopers, Bontbekplevieren en Goudplevieren.

De tegenstelling met de Visdiefjes die nog volop de jongen aan het voeren waren, en tegelijkertijd de vogeltrek was echt fantastisch om te zien en horen. Ik ben er dan ook gewoon even lekker voor gaan zitten om te genieten. Fascinerend dat al die vogels na een broedseizoen de energie vinden om weer de tocht te maken naar de zuidelijke overwinteringsgebieden. Een deel blijft bij ons in Nederland of een ander land in Zuidwest Europa, maar de Kanoeten, Rosse Grutto’s en een deel van de Zilverplevieren zijn nog lang niet thuis en trekken via belangrijke voedselplaatsen als de Zeeuwse Delta naar zuidelijk Afrika.

De veel zeldzamere, kleine en onopvallende Temmincks strandloper was me te snel af om op de foto te zetten. Deze kleine steltloper broedt in arctisch gebied en Scandinavië. Super leuk om hem in Nederland op trek tegen te komen, want afgelopen zomer zag ik meerdere Temmincks strandlopers in hun broedkleed in het noorden van Noorwegen. Daar lijken ze soms haast als een kolibrie stil te hangen in de lucht tijdens de balts. Ze zijn het best te onderscheiden van andere kleine steltlopertjes doordat ze als een van de weinigen gele pootjes hebben in plaats van zwart. Ze zijn vooral op doortrek in Nederland te zien in het voorjaar in mei, en in het najaar van juli tot begin september.

September – stormachtige dag langs de Zeedijk

Al lange tijd stond de Zeedijk in Westkapelle op de planning. Het is het meest westelijke stukje kustlijn in Nederland, en dat is een top plek tijdens de vogeltrek. Vooral bij stevige wind uit het noordwesten. Een hele stevige windkracht 7/8 leek me dus de uitstekende gelegenheid voor een bezoekje!

Mijn grootste hoop was om vandaag een Jan-van-Gent te zien langs de kust, en heel toevallig was dat eigenlijk de eerste vogel die voorbijgevlogen kwam toen in de auto uitstapte. Ik had mijn camera nog niet direct bij de hand, en dus heb ik deze alleen van de achterkant op de foto kunnen krijgen helaas. In vrij korte tijd kwamen een aantal Kleinste Jagers en Kleine Jagers ver op zee overvliegen. Ook deze soorten heb ik afgelopen zomer op vakantie in Noorwegen gezien. Na het broedseizoen in het arctische noorden van Europa en Rusland, maken ze een lange reis naar de zuidelijke oceanen om daar te overwinteren. Super gaaf om ze hier in Nederland te zien!

Een leuke vogel die beter te fotograferen was deze dag was de Dwergmeeuw. Jagend en duikend in de wilde golven. Bijzonder hoe zo’n kleine sierlijke meeuw door die brute kracht manoeuvreert. Ze broeden voornamelijk in Oost-Europa, en ik heb ze dan ook gezien in broedkleed (met zwarte kop en rode poten) afgelopen zomer in Finland. In Nederland zien we ze voornamelijk op doortrek en als wintergast.

Achter de golven zag ik ineens ook een Roodkeelduiker in nog deels zomerkleed met de dieprode keelvlek. Maar mijn hoofddoel van vandaag kwam gelukkig ook nog even mooi in beeld. Recht over mij heen vloog een Jan-van-gent die vervolgens een paar duikpogingen in zee ging doen, en daarna vloog deze weer over mijn hoofd uit zicht. Wat een prachtige vogel! De verhouding van de lange smalle vleugels met zwarte vleugelpunten, en het smalle lijf zijn opvallend.

Oktober – heerlijke dag aan zee

Eind oktober ondernam ik samen met een vriendin weer eens een dagje zee. We begonnen met een winderige wandeling in de Kwade Hoek. Buiten gigantische groepen Groenlingen was het hier deze ochtend niet heel spectaculair met de vogelsoorten. Dus besloten we via de Brouwersdam weer eens een kijkje te nemen bij de Zeedijk in Westkapelle. We zagen op de Brouwersdam nog wat mooie rustende groepjes Drieteenstrandlopers en Bontbekplevieren en namen even de tijd om er een paar te fotograferen. Best tevreden met het resultaat hiervan.

Voor de laatste uurtjes licht gingen we dus naar de Zeedijk in Westkapelle. Vorige maand had ik hier natuurlijk een topdag met de Jan-van-genten en Jagers. Nu was het iets minder spectaculair, maar toch zagen we nog mooi een Roodkeelduiker, Zeekoet en de zonsondergang.

November – late vogeltrek

Half november had ik een leuk uitstapje naar de Zuidpier IJmuiden op de planning staan, en toevallig viel dit mooi samen met de gunstige weersomstandigheden voor de vogeltrek van vele zangvogels en ganzen. In de duinen vlogen vele groepen vinken, Koperwieken, Kramsvogels en ganzen over terwijl de zon opkwam. Een prachtig gezicht! Ook eenmaal op de Zuidpier zag je vogels als Merels, Roodborstjes, Sneeuwgorzen en Houtsnip vanuit zee het land bereiken. Best een vreemd gezicht om op een pier zo’n twee kilometer in zee een Winterkoninkje te zien die even zit bij te komen van de reis.

Natuurlijk was het ook erg genieten van de nodige wintergasten op en langs de pier zoals de Paarse strandlopers, Steenlopers, Alken, Oeverpiepers, Zeekoeten en wederom Roodkeelduikers. En het zien van Bruinvissen was ook een genietmoment!

Ook later in de winter zie ik ze nog meermaals langs de Brouwersdam. Dit jaar was ik wel meer bewust dan ooit tevoren van de overgang van het zomerkleed naar winterkleed. Tijdens mijn vakantie afgelopen zomer in Finland en Noorwegen zag ik meerdere Roodkeelduikers in hun prachtige zomerkleed met de herkenbare rode keel (zie eerste twee foto’s hieronder). Ze broeden dus in het hoge noorden van Europa in de toendra en taiga regio langs kleine meertjes (soms vlak langs de weg). Overwinteren doen ze dus onder andere in kleine aantallen langs de Noordzeekust. Al heel vroeg in het najaar (18 september, foto drie) zag ik een Roodkeelduiker bij Westkapelle, en deze had dus nog deels zijn Broedkleed! Ik was tot nu toe gewend ze in het sobere winterkleed te zien hier in Nederland. In oktober en november zie ik nog Roodkeelduikers die duidelijk tussen het zomerkleed en winterkleed in zitten, en in januari fotografeerde ik ze in winterkleed (laatste foto is van vorig jaar januari).

Aan de Zuidpier van IJmuiden grenst gelijk het natuurgebied de Kennemerduinen. Vorig voorjaar heb ik daar een paar prachtige wandelingen gemaakt, maar nu had ik nog even geluk met een mooie fotografeerbare waarneming van Baardmannetjes en een Vuurgoudhaantje. Ik dacht dat dit een mooie afsluiter was van een succesvolle dag, maar dat liep toch even anders. Inmiddels kwamen er wat meldingen van een Walrus en Papegaaiduiker voorbij op waarneming.nl die ik toch niet kon laten rusten. Dus ik besloot “even” door te rijden via de Brouwersdam naar Neeltje Jans. Helaas was eenmaal daar de Walrus al een tijdje niet meer gezien, maar de Papegaaiduiker heb ik van grote afstand en via telescoop van medevogelaars nog wel gezien. En omdat het toch al bijna einde van de dag was besloot ik nog even te blijven om foto’s te maken van de zonsondergang en Drieteenstrandlopertjes.

December – Watersnippenfeest en kuifloze Kuifaalscholver

December was druk, helaas te druk om veel de natuur in te gaan. Maar met de strenge vorst wilde ik toch graag een rondje doen langs de Brouwersdam. Maar daarvoor reed ik nog even door de bevroren en gladde polder bij Goedereede, en wat ik daar zag was echt een ongelofelijk mooi. Wel honderden Watersnippen in de velden. Ook een flinke groep Goudplevieren liet zich goed zien. Heerlijk zo met het gouden zonnetje erbij.

Op de Brouwersdam was er een Zilverplevier die zich niet teveel aantrok van mij en zich dus rustig liet fotograferen. Drieteenstrandlopers en zonsondergang mochten ook nog eens op de foto. Bij de Spuisluis waren de zeehondjes weer goed te bekijken, maar eigenlijk zocht ik daar naar iets anders..

Daar bij de Spuisluis werd voorgaande dagen al regelmatig een Kuifaalscholver ingevoerd (zie eerste foto hieronder). Wederom een soort die ik heel mooi heb mogen zien en fotograferen op mijn vakantie in Noorwegen. In Nederland zijn ze in de winter te zien in een bescheiden en weinig opvallend winterkleed, maar in de zomer (begin van het broedseizoen) heb ik genoten van hun prachtige glanzende zomerkleed. Met kuif natuurlijk! Ze zijn een stuk kleiner en slanker gebouwd dan “onze”, “gewone” Aalscholver, maar ook het steil omhoog lopende voorhoofd is een kenmerkende eigenschap die de Kuifaalscholver onderscheid van de Aalscholver. Ze broeden langs rotsige kustlijnen aan de Atlantische oceaan, Barentszzee en Middellandse Zee.

Januari – Kleine Alk en kleine Grijze Zeehond

De eerste week van januari een dag uitgetrokken voor een rondje Plan Tureluur, Grijze Wouw en Brouwersdam. Zo kon ik me gelijk nog even voorbereiden op de fotoworkshop die ik dat weekend op de Brouwersdam ging geven. De dag begon een beetje grijs, maar qua vogels was er niets te klagen. Indrukwekkende grote groepen Kieviten, Goudplevieren, Bonte Strandlopers, Zilverplevieren en Rosse Grutto’s trokken over Plan Tureluur. Echt prachtig! Bij een plots opstijgen van een rustende groep Wulpen en eenden keken we vol verwachting naar de lucht, en niet veel later vloog een Slechtvalk over.

Na een mooie wandeling bij Plan Tureluur reden we via Renesse naar de Brouwersdam. We wilden even kijken of we het geluk hadden om ook de Grijze Wouw te zien die al een tijdje daar verbleef. En ja hoor, niet lang nadat we aankomen zien we hem in de verte in een boomtop zitten. Erg ver weg, maar zeker duidelijk te herkennen aan de blauwgrijze rug met zwarte schoudervlekken. En als hij even zijn kop omdraait zien we zelfs de kenmerkende rode ogen. Een mede-vogelaar was zo vriendelijk om ons even een blik te gunnen door zijn telescoop. Op de Brouwersdam sloten we de dag af met onder andere een Eider, Kanoet en Alk.

De zaterdag van de fotoworkshop was het een stuk zonniger. Erg fijn voor de fotografie. Vóór de workshop reed ik nog even naar Vlissingen om de Kleine Alk te zien. Ik was een van de eersten die dag, maar al snel stonden we met een aardige groep vogelaars. We hadden geluk om binnen relatief korte tijd de Kleine Alk op vrij korte afstand te zien. Al heel lang stond deze soort op mijn wensenlijst. Zoals de naam al zegt is deze hoogarctische zeevogel erg klein. Ze broeden hoog noordelijk in Spitsbergen en Groenland, en overwinteren in kleine aantallen ook in de Noordzee. Bij harde aanlandige wind, zoals ook nu het geval was, kunnen ze een tijd in binnenwateren of havens rondhangen. Na een tijdje genieten ging ik verder om uit te zoeken waar men de foto’s van de pups van Grijze Zeehonden maakte voorgaande dagen.

Ik had een tip gehad dus kon gelukkig vrij gericht zoeken. Eenmaal daar zag ik al snel aan de mensenstroom met grote camera’s waar ik moest zijn. Het was ondanks de grote hoeveelheid mensen heel indrukwekkend om te zien. Gelukkig werd door vrijwilligers van A-Seal Stellendam goed in de gaten gehouden of mensen voldoende afstand hielden van de pup op het strand. Tijdens de eerste weken zijn ze heel kwetsbaar en afhankelijk van het zogen door de moeder. Met de deelnemers van de fotografie excursie hebben we na een korte vogelfotografie workshop nog genoten van de pup op het strand.

Eind januari deed ik nog een rondje Zeeland voor het zien van wat wintergasten. Ik begon bij Plan Tureluur bij zonsopkomst. Ik was verbaasd alweer de eerste Kluten en Grutto’s te zien die weer aan de trek naar het noorden begonnen waren. Ook zag ik alweer een Kemphaan. Bij de Brouwersdam zag ik toch nog wel aardig wat wintergasten. Helaas te ver weg voor foto’s waren de IJseenden, Zwarte Zee-eend en IJsduiker, maar de Geoorde Fuut liet zich wel heel mooi van dichtbij bewonderen in zijn winterkleed.

Ik had nog één doelsoort niet goed op de foto gekregen deze winter, en dat was de Sneeuwgors. Dit kleine vogeltje broed in het noorden in kale, rotsige gebieden en overwintert onder andere langs de kust in Nederland. Inmiddels had ik deze wel overvliegend gezien op de Zuidpier in IJmuiden, maar nog steeds was ik op zoek naar een mooie fotokans. Een paar dagen achter elkaar zag ik ze ingevoerd staan op de Oesterdam, en ik besloot het daar ook eens te gaan proberen. Het was ijskoud tijdens de eerste (en ook geslaagde) poging, maar een paar dagen later met wat meer zon ben ik opnieuw naar de Oesterdam gegaan. Ik vond ze snel en heb heerlijk op mijn gemak het groepje Sneeuwgorzen hier kunnen bekijken en fotograferen. In IJsland had ik ze al wel eens gezien in (bijna) broedkleed (zie laatste foto), maar in winterkleed zijn ze misschien wel nóg schattiger! Dat was een mooie afsluiter van de wintergasten zoektocht langs de kust.